Бұл тарауда автор бүгінгі адамзаттың басты рухани күйзелісін — жандық дағдарысты кеңінен сипаттайды. Ол бұл дағдарысты тек жеке адамның мәселесі емес, тұтас қоғамның, тіпті адамзат өркениетінің ішкі тозуы ретінде қарастырады. Автордың айтуынша, қазіргі адамның жүрегі бар, бірақ жүректің үні өшкен. Жан бар, бірақ байланыс үзілген. Нәтижесінде – сырт көзге қалыпты, бірақ іштей бос, мағынасыз өмір сүру дағдысы орныққан.

Автор осы дағдарысты нақты мысалмен ашады:

«Адам болып өмір сүре тұра, жан иесі ретінде тіршілік етуге дағдыланған жоқпыз. Рухани өрісіміз суалған, жандық қуатымыз әлсіреген. Өйткені, біз нәпсінің көлеңкесінде өмір сүруді үйреніп алдық» – деп жазады ол. Бұл сөз арқылы автор жандық дағдарысты тек діни әлсіздік емес, тіршіліктің мәнін ұмыту деп бағалайды.

Жастардың өмірге немқұрайлы қарауы, сенімге салқындық, мағынасыз көңіл көтеру, мақсатсыз білім іздеу — мұның бәрі автор үшін осы жандық күйзелістің белгілері. Мысалы, ол:

«Қазіргі жастардың жан-жүрегі — ақпарат пен әсердің улы қоқысына толы. Олар рухани тыныс алу дегеннің не екенін білмей өсті» – дейді.

Бұл тарауда «жанды сақтау — иманды сақтау» деген жаңа мағына ұсынылады. Автор жанды қуат көзі ретінде тануға шақырып, оны жоғалтқан адам – өзін де, өмірді де шынайы қабылдай алмайды дейді. Мұнда жан – тылсыммен байланысатын ішкі арна ретінде сипатталады.

Тарау соңында автор «жандық оянудың» шарттарын атап өтеді:
 – жүрекпен тыңдай білу
 – үнсіздік пен жалғыздықты қабылдай білу
 – Алланы тек сыртқы парыз арқылы емес, жанның тыныштығы арқылы тану

Осы арқылы оқырман тек мәселені емес, одан шығу жолын да көре алады.

Негізгі идеялар мен ерекшеліктер:

• Жандық дағдарыс – имансыздық емес, рухани қуаттың үзілуі
• Нәпсінің басымдығы жанды көлеңкеге айналдырды
• Автор жанды — адам болмысының тылсым өзегі ретінде таниды
• Мәтінде рухани тәжірибеден алынған тұжырымдар, нақты сезімдік сипаттамалар бар

Бұл тарау – автордың барлық көзқарасын, әдістемесін және тақырыпқа деген рухани қатынасын жинақтайтын тұғырнамалық кіріспе. Мұнда ақиқат ұғымы — діни сенім, философиялық ақыл және тылсым интуиция арқылы сипатталып, қазақтың дәстүрлі дүниетанымымен тұтастырыла қарастырылады. Автор шариғат пен руханияттың байланысын, сөз бен амалдың негізін, жүрек пен сана арасындағы үйлесімді жүйеге салады.

Ақиқат – бұл «дұрыс» немесе «бұрыс» ұғымы емес, автор үшін ол — болмысқа шынайы байланыс орнату амалы. Мәтінде былай деп жазылады:

«Ақиқатқа апарар жол – шариғат емес, дәс. Дәс – жүректің көзі, әдептің нышаны. Түр – амал, дәс – мән».

Осы арқылы автор қазақ дүниетанымындағы ішкі мәдениетті («дәс») шариғат амалдарының (түр) іргетасы ретінде қарастырады. Бұл ой қазіргі дінге формалды қараудан арылып, рухани тереңдікті іздеу қажет екенін ескертеді.

Автор «ақиқат» пен «ақыл» арақатынасын да ашып көрсетеді. Ол үшін ақиқат — тек логикамен танылатын дүние емес.

«Ақыл – иллюзияның шеткі бекеті. Ал жүрек – тылсымның мекені» – деп жазады автор. Бұл жерде исламдық сопылық, түркілік руханият, жүрек ғылымы тұтас үндеседі.

Тарауда «шариғаттың сегіз түрі» туралы да қысқаша сөз болады. Бұл ислам амалдарын мәдени, әлеуметтік, тарихи және рухани өлшемдер арқылы топтастыруға талпыныс. Мұндай құрылым шариғатты – тек арабтық немесе сыртқы жүйе ретінде емес, қазақ болмысымен қатар өмір сүре алатын жүйе ретінде түсіндіруге жол ашады.

Ақиқат ұғымы мұнда тек діни категория емес, тіл, ой, сана, сөз, жүрек деген жүйелі құрылым арқылы ашылады. Автор оқырманды «ақиқатты ізде» деп емес, «ақиқатты өзіңнен баста» дегенге шақырады.

Негізгі идеялар мен ерекшеліктер:

• Ақиқат – жүрек пен дәс арқылы танылады
• Дәс – ішкі әдеп, жүректің көзі; түр – амалдың формасы
• Ақыл – шектеулі; жүрек – тылсымға жол
• Шариғат – тек құқықтық жүйе емес, рухани тәртіп
• Ақиқат – сенім мен сана, тіл мен тағдырдың түйісу нүктесі

Бұл тарауда автор бүгінгі қоғамда діни сенім мен ұлттық дәстүрдің арасындағы қайшылықты талдай отырып, руханияттың мағынасыз формаларға айналғанын ашып көрсетеді. Автор ислам дінінің тарихи негізін, пайғамбарлық мұраны және қазақ халқының дінді қабылдаудағы ерекшелігін саралай келе, қазіргі дін ұстану тәжірибесінің әлсіреу себептерін айқындайды.

Тарауда «дін» мен «сенім» сөздерінің мағынасына тоқтала келе, автор олардың айырмасын анықтайды:

«Дін – заң, сенім – амал. Дінді амалсыз ұстану – бос сөз. Сенімді шариғатсыз түсіну – адасу».

Бұл тұжырым автордың негізгі бағытын сипаттайды — дінді таза шариғаттық норма ретінде емес, жүрек пен ниетке негізделген рухани тәртіп деп қарастыру.

Мәтінде сопылық ілім мен Ахмет Ясауи мұрасы жиі мысал ретінде келтіріледі. Автор Ясауидің «шариғат – бас, тариқат – мойын, хақиқат – жүрек» деген сөзін келтіре отырып, қазіргі дін ұстанушылардың басы бар, бірақ жүрекке жете алмай жүргенін сынға алады.

Автор әсіресе бүгінгі дін өкілдерінің сөз бен амал арасындағы алшақтығын сынайды. Мысал ретінде былай дейді:

«Үстіне шапан киіп, сақал қойып, арабша дұға жаттаған – діндар емес. Ол – діннің түрі ғана. Ал жүрегінде ұят, тілінде мейірім, ісінде тазалық болса – ол шынайы мүмін».

Тараудың бір бөлігі – ислам тарихына шолу. Автор діннің араб жерінен басталып, түрлі елдерге тарағанда әр мәдениетпен араласып өзгергенін түсіндіреді. Қазақ даласына келген ислам түп-төркінінен алыстамағанымен, халықтың болмысына бейімделгенін, ал бүгінгі діннің қайтадан сыртқы формаға тәуелді болып бара жатқанын атап өтеді.

Сенімнің негізін бұзатын фактор ретінде автор білімсіз фанатизмді, өзі білмейтінді оқытқысы келетін діншілдікті және рухани тереңсіздікті атайды. Қоғамда «білгіш діндарлар» көбейгенімен, шын тақуалар азайып кеткен.

Негізгі идеялар мен ерекшеліктер:

• Дін – жүйе, сенім – әрекет. Екеуі бөлінсе – адасу
• Ислам – жүрекке жол, форма емес мазмұн
• Қазіргі діншілдік – Ясауи ілімінен алшақ
• Нағыз дін – ішкі ұят, мейірім, әділет арқылы көрінеді
• Сыртқы белгі – шынайы сенімнің кепілі емес

Бұл тарауда автор қазақ халқының дәстүрлі салт-санасы мен ислам дінінің үндестігін, кей тұстардағы қайшылығын және олардың мән-мағына тұрғысынан қалай қабаттасатынын зерттейді. Дәстүр тек фольклорлық сипат емес, рухани тәртіптің тәжірибелік көрінісі ретінде қарастырылады. Автор үшін қазақтың салт-дәстүрлері — ұлттың тылсыммен байланыс құралы, ұждан мен сана кодын сақтап тұрған рухани құрылым.

Тарауда нақты мысалдар көптеп келтіріледі. Мәселен:

«Қазақ баласы мейманға ас ұсынғанда, ниетпен жасайды. Бұл — дастархан емес, бата беру сәті. Тамақ — тілдің емес, рухтың ризықтануы».

Осы арқылы автор дәстүрдің әр көрінісінде рухани мағына жатқанын көрсетеді. Қазақтың қонақ күтуі – жай сыпайылық емес, Алланың бір көрінісі ретінде қабылданған. Дәм – Алланың аманаты, қонақ – Жаратушының елшісі. Мұндай көзқарас қазіргі заманғы тұрмыстық автоматизмнен айырмашылығы айқын сезіледі.

«Сәлем салу», «сүйек беру», «жасау», «жылу жинау» секілді ұлттық әдеттер тек этнографиялық мұра емес, қоғамдағы адамаралық қатынастарды тәртіпке салатын рухани механизмдер ретінде талданады. Әр рәсім — ниет пен аманатқа негізделген.

Автор ислам мен дәстүрдің арасын шектеп, бірін дұрыс, бірін теріс көрсетуге қарсылық білдіреді. Керісінше, ол:

«Салт – жүрекке жол. Дін – амалға жол. Екеуі ажыраса – ұлт тіршілігі әлсірейді» – деп жазады.

Қазіргі дін өкілдерінің кейде дәстүрге қарсы тұруы – білім мен түсініктің шектеулігінен дейді автор. Бұл тарауда қазақтың исламды қалай ұлттық бояумен қабылдағаны, ислам қағидаларының қазақ ұғымына қалай сіңгені нақты тарихи-рухани дәйектермен берілген.

Негізгі идеялар мен ерекшеліктер:

• Дәстүр – тұрмыс емес, рухани тәртіп
• Қазақ салттары – ұждан мен аруаққа жалғанатын арналар
• Дін мен дәстүр – екі бөлек жүйе емес, бірі-бірін толықтыратын құрылымдар
• Дәстүрсіз дін – түбірсіз ағаш секілді; дінсіз дәстүр – мақсаты ұмыт қалған форма

Бұл тарауда автор ислам дініндегі «меже» ұғымының рухани және амалдық өлшемдерін түсіндіреді. Шариғат қағидалары көбіне «арам» мен «адалдың», «рұқсат» пен «тыйымның» арасындағы шекараны нақтылау арқылы құрылады. Автор осы шекаралардың мәнін тереңнен қарастырып, оны тек құқықтық өлшем емес, рухани сынақ пен ішкі жауапкершілік құралы ретінде ұсынады.

Тарауда мынадай ойлар қозғалады:

«Алланың қойған шекарасы – сынақ алаңы. Бір жағында – ниет, бір жағында – нәпсі. Меже – осы екеуінің арасын өлшейтін таразы».

Бұл ой исламдағы әрбір тыйым мен бұйрықтың артында адамның рухани еркіндігін сынау мақсаты бар екенін көрсетеді. Меже – тек заң емес, адам мен Алланың арасындағы рухани келісім. Оны сақтау – қорқынышпен емес, махаббатпен жасалатын амал болуы тиіс.

Автор «харам», «халал», «макрух», «мубах» секілді шариғи категорияларды түсіндіре отырып, олардың ақ-қаралық логикамен ғана өлшенбейтінін ескертеді. Мысалы, бір амалдың шариғат бойынша рұқсат болуы – оны міндетті түрде істеу керек дегенді білдірмейді. Рұқсат пен ниеттің арасындағы үйлесім – шынайы тақуалықтың белгісі.

Мәтінде мынадай тұжырым айтылады:

«Адал – жеуге болады деген сөз емес, ниетке сай келсе – халал. Арам – тыйым салынған ғана емес, жүректі қарайтатын амал».

Бұл мысал шариғаттың тек сыртқы іс емес, адамның жүрек жағдайына әсер ететін жүйе екенін айқындайды.

Автор қазіргі заманда бұл межелердің бұзылуы – сенімнің де шатасуына әкелетінін ескертеді. Адал мен арамның арасы бұлдыр тартқанда, адамның да рухани бағдарынан жаңылуы оңай. Осы тұрғыда шариғат – еркіндікті шектейтін емес, жолдан таймауға бағыттайтын жүйе ретінде көрсетіледі.

🔍 Негізгі идеялар мен ерекшеліктер:

• Меже – шариғат шеңбері ғана емес, рухани өлшем
• Шариғи ұғымдар тек заң емес, жүрекпен өлшенетін амал
• Адал – тек рұқсат емес, ниетке сәйкес әрекет
• Меже бұзылса – сана бұлдырайды, сенім әлсірейді
• Шекараны сақтау – Аллаға деген махаббаттан туатын амал

Бұл тарауда автор ислам шариғатындағы сауда-саттық ережелері мен қазақ халқының дәстүрлі сауда мәдениетін салыстыра отырып, адал табыс пен ниет тазалығының маңызын көрсетеді. Автор сауда – тек байлық көзі емес, рухани сынақ алаңы екенін дәлелдеуге тырысады.

Мәтінде пайғамбарымыздың (с.а.у) «Адал саудагер – пайғамбарлармен бірге жәннатта болады» деген хадисі келтіріле отырып, табыс табудың өзі – құлшылық бола алатыны туралы тұжырым жасалады.

Мысал ретінде автор:

«Қазақ саудагері – сөзге тоқтаған. Ол үшін антпен алдау – аруақпен ойнау» – дейді.

Бұл жерде қазақтың сөзге беріктігі, сауданы – мәміле, яғни ниет пен сенімге құрылған келісім деп түсінгені көрінеді.

Тарауда мынадай тақырыптар ашылады:
 – Қарыз беру әдебі
 – Таразыда алдау – харам амал
 – Пайыздық сауда (риба) – зұлымдық
 – Сатып алушыны шатастыру – рухани ауыр күнә

Автор қазіргі банктік жүйе, кредиттік шарттар, «пайыз» және «қосымша шарттар» сияқты механизмдердің шариғат ұстанымдарына қайшылығын талдай келе, мұсылман қоғамына адал, ашық сауданың қағидатын қайта ұсынуды алға тартады.

Тағы бір мысалда былай дейді:

«Құранда харам етілген өсім (риба) – тек пайыз емес, әділетсіз үстеме. Алла пайдаға қарсы емес, зұлымдыққа қарсы».

Бұл ой шариғаттың экономикалық жүйесі – әділет пен жауапкершілікке негізделген екенін айқындайды.

🔍 Негізгі идеялар мен ерекшеліктер:

• Сауда – рухани тәуекел мен сынақ
• Табыс – адалдықпен келсе ғана – береке
• Қазақ сауда мәдениеті – шариғатпен үйлескен
• Риба, алдау, сенімсіздік – күнә және арам табыс
• Сауда – қоғамдағы сенім мен әділеттің айнасы

Бұл тарауда автор адамның азық арқылы тек тәнін емес, жанын да қоректендіретінін алға тартады. Ас – тек калория көзі емес, рухани діріл мен қуаттың тасымалдаушысы. Сондықтан тағамның тегі, алыну жолы, ішіліп-жеу әдебі — барлығы рухани тәртіппен байланысты.

Автор шариғаттағы тамаққа қатысты тыйымдар мен рұқсаттарды түсіндіре отырып, қазақ дастарқанының этикалық негіздерін ашып көрсетеді. Мысалы:

«Қазақ баласы бісміллә деп бастамаған асты жеуді – тәкаппарлық санаған. Өйткені асты берген – Алла, ал оны танымай отырып жеу – имансыздықтың белгісі».

Мәтінде харам мен халал ұғымдары тағам құрамынан бөлек, оның алыну жолына, ниетке, ортаға байланысты түсіндіріледі. Автор үшін ас – физикалық нәр емес, рухани ахуал қалыптастырушы құрал.

Қазақтың «дәмнен үлкен емессің» деген сөзі — автор түсіндірмесінде тағамның Алладан келген аманат екенін еске салады. Сол себепті тамақ ішу әдебі де — дін мен дәстүр сабақтастығын айқын көрсететін сала.

Тарау мынадай бағыттарда өрбиді:
 – Тағамның адал не арам болуы (өзі емес, қайдан және қалай алынғаны маңызды)
 – Тамақтан бұрын және кейін оқылатын дұғалар
 – Бірге тамақтану – бірліктің көрінісі
 – Тәрелкеде қалдырмау – ризықты қадірлеу
 – Ысырап – ниет пен шүкірсіздіктің белгісі

Автор қазіргі заманның «тез тамақтану», «артық жеу», «дәмге мән бермеу» мәдениетін — рухани әлсіреудің бір көрінісі ретінде бағалайды.

🔍 Негізгі идеялар мен ерекшеліктер:

• Ас – тән емес, сана мен рухқа әсер ететін құрал
• Тағам шариғатпен емес, ниетпен де бағаланады
• Қазақ ас әдебі – иман мен ізеттің көрінісі
• Дәм – аманат; оны жеу – рұқсатпен ғана жүзеге асуы тиіс
• Ысырап, харам, тойымсыздық – рухани улану

Бұл тарауда автор «сүндетке отырғызу» рәсімін тек медициналық немесе гигиеналық талап емес, рухани және ұлттық жүктемесі бар маңызды қадам ретінде қарастырады. Сүндет – тек шариғат талабы ғана емес, тектілікпен, жауапкершілікпен, есеюмен байланыстырушы шекаралық рәсім.

Автор былай деп жазады:

«Сүндет – тәнді емес, рухты тазартады. Ол – бала мен Жаратушы арасындағы алғашқы уәде».

Осы тұста автор бұл рәсімнің ішкі мағынасына ерекше назар аударады. Сүндет – ұрпақтың ертеңіне берілетін рухани мөр, болашаққа дайындықтың символы. Мұнда тек медициналық тазалық емес, тазалыққа адал болу анты жатыр.

Автор қазақ қоғамында сүндет рәсімінің мерекелік сипатқа ие болғанын, бірақ сонымен қатар ақпараттық, тәрбиелік, рухани мазмұны ұмыт қалып бара жатқанын сынға алады. Сүндет – тек той емес, ер азамат ретінде қабылдану кезеңі.

Тарауда мынадай бағыттар ашылады:
 – Сүндет – шариғат талабы әрі тектік тәрбие элементі
 – Балаға алдын ала дайындық пен түсіндіру – жауапкершілікті арттырады
 – Жараның ауырлығы – рухтың өсуімен пара-пар
 – Қазіргі медициналық тәсіл рухани өлшемді толық алмастыра алмайды
 – Сүндет рәсіміндегі бата, тілек, ұлағат – баланың жадында сақталатын рухани код

Автор бұл рәсімді қайта мағыналандыруға шақырады: форма мен шариғат талабынан бөлек, оны ұлттық рух пен санаға ену кезеңі ретінде көру керек.

🔍 Негізгі идеялар мен ерекшеліктер:

• Сүндет – тек тән емес, рух тазалығы
• Шариғат талабы мен ұлттық тәрбиенің тоғысы
• Бұл рәсім – ұл баланың рухани есейіп, аманат жүктелетін сәті
• Мерекелік сипаттан гөрі – тәрбие мәнін күшейту керек

Бұл тарауда автор некенің шариғаттағы мәртебесін және қазақ қоғамындағы отбасылық құрылымның рухани, әлеуметтік, мәдени негіздерін жан-жақты қарастырады. Неке – тек екі адамның келісімі емес, Жаратушы алдындағы жауапкершілік, ұрпақ пен аманат алдындағы серт.

Автор:

«Неке – бұл тәндік емес, жандық байланыс. Ер мен әйел бір-біріне тән емес, сеніммен байланған екі рух».

Осылайша, неке – сүйіспеншіліктің ғана емес, тектілік пен тәрбие жүйесінің діңгегі ретінде сипатталады. Автор исламдағы неке қағидаларын – мәһр, куә, ниет, шарттар – тек құқықтық элементтер емес, рухани мағынасы бар рәсімдер ретінде түсіндіреді.

Тарауда неке бұзу, талақ айту, жесірлік және ерлі-зайыптылардың бір-біріне деген құқықтары мен міндеттері тек фиқһтық (құқықтық) деңгейде емес, жүрек тәрбиесі тұрғысынан талданады.

Автор қазақтың дәстүрлі некелік рәсімдерін де талдайды: құда түсу, қыз айттыру, сәлем беру, жасау, қалың мал беру – бұлардың барлығы қауымдастықты нығайту мен рухани тәртіпті сақтау механизмдері ретінде сипатталады.

Мысал ретінде:

«Қалың мал – қыз сату емес, жауапкершілік пен ризашылықтың көрінісі. Жасаудың артында – ана жүрегі, әкенің аманаты жатыр».

🔍 Негізгі идеялар мен ерекшеліктер:

• Неке – екі жүректің, екі тектің рухани келісімі
• Шариғат шарттары – заң емес, тәрбиенің көрінісі
• Қазақ дәстүріндегі неке рәсімдері – рухани-мәдени код
• Отбасы – Жаратушы мен қоғам алдындағы аманат

Бұл тарауда автор ескі кек қайтару дәстүрі мен исламдағы әділдік ұғымын салыстыра отырып, қоғамда қалыптасқан «қанға-қан» ұстанымының шариғат тұрғысынан қаншалықты үйлесетінін зерттейді. Қанға-қан, жанға-жан – тарихи әділеттің бір формасы, бірақ ол әрдайым рухани әділетпен сәйкес келе бермейді.

Автор:

«Қан төгілген жерде құнмен өлшеу – бұл дүние заңы. Ал кешірім сұрау мен кешіру – Алла жолы».

Осы арқылы ол заң мен иманның айырмасын, жаза мен жанның теңгерімін көрсетеді. Шариғатта құн алу – рұқсат, бірақ кешіру – мәртебе. Ал дәстүрде кек – ардың өтеуі деп қарастырылған.

Автор тарихи деректерді, шариғи үкімдерді, қазақтың билік жүйесіндегі Төле би, Қаз дауысты Қазыбек би, Әйтеке би сияқты тұлғалардың шешімдерін еске ала отырып, әділдіктің парасатпен үйлесуі керектігін айтады.

Тарауда мынадай мазмұндар ашылады:
 – Қанға-қан ұстанымының шариғатпен байланысы
 – Құн дауы – жаза ма, келісім бе?
 – Жазалаудың шектік өлшемі мен Алланың мейірімі
 – Кешірудің рухани салмағы
 – Кек қайтару – әділет емес, жүрек тазармауы

🔍 Негізгі идеялар мен ерекшеліктер:

• Ислам әділеті – жаза емес, жүрек тәртібі
• Қан мен құн – уақытша шешім; кешірім – түбегейлі жол
• Дәстүр мен шариғат арасы – иман таразысына тәуелді
• Әділет – ақыл мен рақымның үйлесімі

Бұл тарауда автор қазақ дәстүріндегі «сұрап алу» мәдениетін тереңнен талдап, оның шариғаттағы ұғымдармен үндестігі мен айырмашылығын нақтылайды. Сұрап алу – жай сұрау емес, рухани рұқсатпен әрекет ету, келісім мен ризашылықтың өркениеттік үлгісі ретінде түсіндіріледі.

Автор:

«Сұрап алған – сыпайылықтан шыққан, ұрлап алған – ұятсыздықтан туған» – деп, бұл әрекетті тек әдеп ережесі емес, рухани тәртіп деп сипаттайды.

Тарау бірнеше деңгейде өрбиді:

1. Тарихи-мәдени өлшем:
   Сұрап алу – қазақ тұрмысында кең таралған, бала кезден үйретілетін әдеп түрі. Сый сұрау, естелікке зат сұрау, ризашылықпен нәрсені қабылдау – бұлар жекешелік пен қоғамдық үйлесімділіктің негізі.
2. Шариғат тұрғысынан:
   Автор исламда «тілемеуді» қолдау кең таралғанын айта келе, сұрап алудың шариғаттағы «нәпсіге бой ұру» мен әдепті ниетпен әрекет ету арасындағы айырмасын көрсетеді. Тек мұқтаждықпен емес, рухани келісіммен сұрау – адал әрекетке жатады.
3. Психологиялық мағына:
   Сұрап алу – адамның өз еркін тежей білуі мен өзгенің ризалығын күтуді үйрететін этикалық тәжірибе. Бұл ниет тәрбиесі. Адам өзінің қалауын білдіріп, бірақ мәжбүрлемей, рухани сабыр мен тəрбие арқылы жетістікке жетеді.
4. Қоғамдық байланыс:
   Сұрап алу арқылы адам өзін ортаға сәйкестендіреді, ішкі менмендік шекараларын төмендетеді. Бұл – рухани қарапайымдылық, ізеттілік.

Мәтінде автор:

«Сұрап алған – сауаппен алған, тисе – ризық, тимесе – сабыр» – деп, әрекеттің нәтижесінен бұрын, оның ниетіне назар аударуды ұсынады.

🔍 Негізгі идеялар мен ерекшеліктер:

• Сұрау – рухани рұқсат сұрау
• Әдепті сұрау – тәрбиенің көрсеткіші
• Шариғаттағы тілену мен қазақтағы сұраудың айырмашылығы бар
• Сұрап алу – ниет пен ризашылыққа құрылған байланыс
• Бұл – сабыр, шүкір және рұқсат мәдениетінің көрінісі

Бұл тарауда автор Құрандағы сөздердің табиғатын тек мағыналық емес, жаратылыстық, ақпараттық, тылсымдық құрылым ретінде түсіндіреді. Құран сөзі – жай мәтін емес, жаратылыс кодын, қуат тасымалын, уақыт пен кеңістіктен тыс тізбекті бойына сіңірген тірі құрылым.

Автор былай дейді:

«Құранда әр сөздің орны, әр әріптің реті – бекер емес. Олар діріл арқылы ақпарат жеткізеді. Дыбыс – жарлық, мағына – орындалуы».

Осы пікір арқылы Құранның фонетикалық, семантикалық және энергетикалық мәнін біріктіре қарайды. Қарапайым оқырманға бұл сөздің сыртқы мағынасы маңызды болса, ішкі қабатты оқу – тылсыммен тілдесу.

Тарауда автор Құрандағы кейбір сөздердің қазақ тіліндегі тамырына тоқталып, олардың түбірлік мағынасын ашады. Мысалы:

• «Нұр» – жарық, сәуле, бірақ автор үшін бұл ақпарат тасымалдаушы діріл. Қазақта «нұр жаусын» – игі тілек қана емес, қуатты өріс беру ниеті.
• «Калима» – сөз, сөйлем. Бірақ бұл жерде әрбір калима – мәні бар код. Ол – санаға бағыт, тағдырға ықпал.

Тағы бір мысал – «Аллаһ» сөзінің құрамындағы әріптердің дыбыстық тербелісі:

«А – ашу, Л – байланыс, Һ – шығарылу. Бұл сөз – адам мен тылсым арасындағы резонанс».

Автор дыбыстардың дірілдік табиғатын зерттей отырып, әрбір сүренің, аяттың, тіпті бас әріптердің (муқаттағат – мысалы, «Әлиф-Ләм-Мим») жаратылыс мәнін түсінуге шақырады.

Сонымен қатар, автор Құран сөзі адамның жасушалық деңгейіне әсер ететінін атап өтеді. Бұл – психофизикалық емес, ақпараттық-рухани ықпал. Құран оқу – сөз айту емес, жаратылысқа үн қосу.

🔍 Негізгі идеялар мен ерекшеліктер:

• Құран сөзі – тылсым қуат, тірі код
• Әр дыбыс – ақпарат тасушы, әр мағына – әрекет оятушы
• Құран – санаға ғана емес, болмысқа әсер етуші құрылым
• Қазақ тілі мен Құран сөздері – терең түбірмен байланысты
• Құран оқу – жаратылысқа үн қосу, тек оқу емес – қатысу