Сауда-саттықтағы жол-жоралғылар

Бұл тарауда автор ислам шариғатындағы сауда-саттық ережелері мен қазақ халқының дәстүрлі сауда мәдениетін салыстыра отырып, адал табыс пен ниет тазалығының маңызын көрсетеді. Автор сауда – тек байлық көзі емес, рухани сынақ алаңы екенін дәлелдеуге тырысады.

Мәтінде пайғамбарымыздың (с.а.у) «Адал саудагер – пайғамбарлармен бірге жәннатта болады» деген хадисі келтіріле отырып, табыс табудың өзі – құлшылық бола алатыны туралы тұжырым жасалады.

Мысал ретінде автор:

«Қазақ саудагері – сөзге тоқтаған. Ол үшін антпен алдау – аруақпен ойнау» – дейді.

Бұл жерде қазақтың сөзге беріктігі, сауданы – мәміле, яғни ниет пен сенімге құрылған келісім деп түсінгені көрінеді.

Тарауда мынадай тақырыптар ашылады:
 – Қарыз беру әдебі
 – Таразыда алдау – харам амал
 – Пайыздық сауда (риба) – зұлымдық
 – Сатып алушыны шатастыру – рухани ауыр күнә

Автор қазіргі банктік жүйе, кредиттік шарттар, «пайыз» және «қосымша шарттар» сияқты механизмдердің шариғат ұстанымдарына қайшылығын талдай келе, мұсылман қоғамына адал, ашық сауданың қағидатын қайта ұсынуды алға тартады.

Тағы бір мысалда былай дейді:

«Құранда харам етілген өсім (риба) – тек пайыз емес, әділетсіз үстеме. Алла пайдаға қарсы емес, зұлымдыққа қарсы».

Бұл ой шариғаттың экономикалық жүйесі – әділет пен жауапкершілікке негізделген екенін айқындайды.

🔍 Негізгі идеялар мен ерекшеліктер:

• Сауда – рухани тәуекел мен сынақ
• Табыс – адалдықпен келсе ғана – береке
• Қазақ сауда мәдениеті – шариғатпен үйлескен
• Риба, алдау, сенімсіздік – күнә және арам табыс
• Сауда – қоғамдағы сенім мен әділеттің айнасы