Сұрап алу кәделері

Бұл тарауда автор қазақ дәстүріндегі «сұрап алу» мәдениетін тереңнен талдап, оның шариғаттағы ұғымдармен үндестігі мен айырмашылығын нақтылайды. Сұрап алу – жай сұрау емес, рухани рұқсатпен әрекет ету, келісім мен ризашылықтың өркениеттік үлгісі ретінде түсіндіріледі.

Автор:

«Сұрап алған – сыпайылықтан шыққан, ұрлап алған – ұятсыздықтан туған» – деп, бұл әрекетті тек әдеп ережесі емес, рухани тәртіп деп сипаттайды.

Тарау бірнеше деңгейде өрбиді:

1. Тарихи-мәдени өлшем:
   Сұрап алу – қазақ тұрмысында кең таралған, бала кезден үйретілетін әдеп түрі. Сый сұрау, естелікке зат сұрау, ризашылықпен нәрсені қабылдау – бұлар жекешелік пен қоғамдық үйлесімділіктің негізі.
2. Шариғат тұрғысынан:
   Автор исламда «тілемеуді» қолдау кең таралғанын айта келе, сұрап алудың шариғаттағы «нәпсіге бой ұру» мен әдепті ниетпен әрекет ету арасындағы айырмасын көрсетеді. Тек мұқтаждықпен емес, рухани келісіммен сұрау – адал әрекетке жатады.
3. Психологиялық мағына:
   Сұрап алу – адамның өз еркін тежей білуі мен өзгенің ризалығын күтуді үйрететін этикалық тәжірибе. Бұл ниет тәрбиесі. Адам өзінің қалауын білдіріп, бірақ мәжбүрлемей, рухани сабыр мен тəрбие арқылы жетістікке жетеді.
4. Қоғамдық байланыс:
   Сұрап алу арқылы адам өзін ортаға сәйкестендіреді, ішкі менмендік шекараларын төмендетеді. Бұл – рухани қарапайымдылық, ізеттілік.

Мәтінде автор:

«Сұрап алған – сауаппен алған, тисе – ризық, тимесе – сабыр» – деп, әрекеттің нәтижесінен бұрын, оның ниетіне назар аударуды ұсынады.

🔍 Негізгі идеялар мен ерекшеліктер:

• Сұрау – рухани рұқсат сұрау
• Әдепті сұрау – тәрбиенің көрсеткіші
• Шариғаттағы тілену мен қазақтағы сұраудың айырмашылығы бар
• Сұрап алу – ниет пен ризашылыққа құрылған байланыс
• Бұл – сабыр, шүкір және рұқсат мәдениетінің көрінісі