#Руханият

Бұл тарауда автор бүгінгі адамзаттың басты рухани күйзелісін — жандық дағдарысты кеңінен сипаттайды. Ол бұл дағдарысты тек жеке адамның мәселесі емес, тұтас қоғамның, тіпті адамзат өркениетінің ішкі тозуы ретінде қарастырады. Автордың айтуынша, қазіргі адамның жүрегі бар, бірақ жүректің үні өшкен. Жан бар, бірақ байланыс үзілген. Нәтижесінде – сырт көзге қалыпты, бірақ іштей бос, мағынасыз өмір сүру дағдысы орныққан.

Автор осы дағдарысты нақты мысалмен ашады:

«Адам болып өмір сүре тұра, жан иесі ретінде тіршілік етуге дағдыланған жоқпыз. Рухани өрісіміз суалған, жандық қуатымыз әлсіреген. Өйткені, біз нәпсінің көлеңкесінде өмір сүруді үйреніп алдық» – деп жазады ол. Бұл сөз арқылы автор жандық дағдарысты тек діни әлсіздік емес, тіршіліктің мәнін ұмыту деп бағалайды.

Жастардың өмірге немқұрайлы қарауы, сенімге салқындық, мағынасыз көңіл көтеру, мақсатсыз білім іздеу — мұның бәрі автор үшін осы жандық күйзелістің белгілері. Мысалы, ол:

«Қазіргі жастардың жан-жүрегі — ақпарат пен әсердің улы қоқысына толы. Олар рухани тыныс алу дегеннің не екенін білмей өсті» – дейді.

Бұл тарауда «жанды сақтау — иманды сақтау» деген жаңа мағына ұсынылады. Автор жанды қуат көзі ретінде тануға шақырып, оны жоғалтқан адам – өзін де, өмірді де шынайы қабылдай алмайды дейді. Мұнда жан – тылсыммен байланысатын ішкі арна ретінде сипатталады.

Тарау соңында автор «жандық оянудың» шарттарын атап өтеді:
 – жүрекпен тыңдай білу
 – үнсіздік пен жалғыздықты қабылдай білу
 – Алланы тек сыртқы парыз арқылы емес, жанның тыныштығы арқылы тану

Осы арқылы оқырман тек мәселені емес, одан шығу жолын да көре алады.

Негізгі идеялар мен ерекшеліктер:

• Жандық дағдарыс – имансыздық емес, рухани қуаттың үзілуі
• Нәпсінің басымдығы жанды көлеңкеге айналдырды
• Автор жанды — адам болмысының тылсым өзегі ретінде таниды
• Мәтінде рухани тәжірибеден алынған тұжырымдар, нақты сезімдік сипаттамалар бар