Ұждан

Бұл тарауда автор «ұждан» ұғымын адамның ішкі заңымен, жүрек жүйесімен, ар-намыс пен иман арасындағы рухани тетік ретінде сипаттайды. Ұждан – исламда классикалық термин болмағанымен, түркілік руханият пен қазақ танымында сенімнің шынайы өлшемі ретінде орныққан.

Автордың пайымынша:

«Ұждан – шариғат жазбайтын заң. Ол – жүректің үні. Адам ешкім көрмесе де, тыңдамаса да, бір нәрсе дұрыс емес екенін сезсе – бұл ұжданның ескертуі».

Осылайша, ұждан – шартсыз, сыртқы бақылаусыз ішкі тәртіп. Бұл – адамның Алламен байланысы үзіліп қалса да, болмыстың өзімен байланысын жалғайтын ішкі код.

Автор Құрандағы «нафс» ұғымымен ұжданның қатынасын аша отырып, оны нәпсіге қарсы тұратын сана қабаты ретінде түсіндіреді. Бұл – адамның «өзін бақылаушы» қабілеті.

Мысал ретінде:

«Бір адам көше сыпырып жүріп, табылған алтынды иесіне қайтарып берді. Ол заңнан қорыққан жоқ, адамдар да көрмеді. Оны қайтартқан – ұждан».
 «Ұждансыз сенім – сыртқы ғұрып. Ұждан – жүректе отырған дін емес, діннің жүректе отыруы».

Автор ұжданды бала тәрбиесінде, басқару жүйесінде, саудада, ғылымда – барлық салада басты өлшем ретінде көру қажет екенін айтады. Ол адамның сыртқы білімінен бұрын, жүрек тазалығын алға қояды.

🔍 Негізгі идеялар мен ерекшеліктер:

• Ұждан – жүректегі үнсіз бақылаушы
• Бұл – шариғаттан бұрын пайда болатын ішкі тәртіп
• Ұждан – сенім мен амал арасындағы алтын көпір
• Нәпсі мен ниеттің арасында тұрған бақылау механизмі
• Ұждансыз жүйе – сыртқы тәртіппен өмір сүреді, ішкі ахлақсыздықпен әлсірейді