Алла тағаланың барлығын ақылмен ойлап білмек

Бұл тарауда автор Жаратушының бар екенін ақылмен дәлелдеу мүмкін бе, әлде бұл таным жүрекпен қабылдануы керек пе деген ғасырлар бойы көтерілген сұраққа өзіндік пайым ұсынады. Ақыл – ізденістің құралы, бірақ сенімнің негізі жүректе екенін ескертеді. Бұл тарау дін мен философия, таным мен иләһи хикмет арасын жалғайтын ой арналарына негізделеді.

Автордың тұжырымы:

«Ақыл – шекараны көреді, жүрек – шекарадан өткізеді. Алла – шексіз. Шексіздікті сана арқылы емес, ұжданмен таныған жөн».

Ол исламдағы «тәфаккур» (ойлану), «тақлид» (соқыр еру), «ятин» (сенімді тану) ұғымдарын ашып, ақылмен таныған сенім мен тәндік рәсіммен шектелген діншілдіктің айырмасын көрсетеді.

Мысалдар:

«Алланы дәлелдеу – Оның жоқтығынан емес, адамның ішкі қорқынышынан туады».
 «Тіршілік заңдылығынан жүйе көру – Жаратушының барлығын сезінудің жолы. Бірақ жүйе – мақсат емес, құрал».

Автор Құран аяттарында жиі кездесетін «ақыл иелері үшін белгілер бар» деген тіркесті талдап, бұл шақырудың жаратылыс пен құбылыстардан Жаратушыны тану екенін түсіндіреді.

Сондай-ақ, автор Жаратушыны ақылмен тану мүмкін, бірақ толық қамту – мүмкін емес екенін ескертеді. Ақыл – бастама, жүрек – мақсаты.

🔍 Негізгі идеялар мен ерекшеліктер:

• Ақыл – таным құралы, жүрек – сенім кеңістігі
• Алланың барлығын дәлелдеу – ішкі ізденіске түрткі
• Құран – тек сенім емес, ақылдық пайымға да үндейді
• Ақыл – есік, жүрек – үй
• Шариғат пен хикметті бірлестіре қабылдау керек