Тарихты жаңғырту

Бұл тарауда автор тарихты жаңғырту ұғымына қарапайым «өткенді еске түсіру» немесе дерек жинақтау емес, рухани тұрғыда қайта тірілту, тарихи жадты санада қайта құрастыру үдерісі ретінде қарайды. Автор тарихты — өткеннің фактілерінен гөрі қазіргі ұрпақтың өзін-өзі тану құралы ретінде сипаттайды. Тарихты жаңғырту — ұлттың рухани құрылымын қайта қалпына келтірумен тең.

🕰️ Тарих — дерек емес, сана кеңістігі

Автордың негізгі көзқарасы:

«Тарих – қағаздағы оқиға емес, жүректегі сабақ. Оны жаңғырту деген – сананы тірілту, түпкі мәнмен қайта байланысу».

Бұл ой автордың тарихты физикалық өткеннен гөрі — рухани тізбектің үзілген буыны ретінде қабылдайтынын көрсетеді. Сондықтан тарихты жаңғырту — оқулық жазу емес, рухани кодты қалпына келтіру.

🔍 Қайнарлар мен қабаттар: ресми тарих пен жад тарихы

Автор қазіргі тарих ғылымының ресмилікке, хроникаға, идеологиялық таптаурындарға тәуелді екенін айта келе, халықтың ауызша жады, бата, аңыз, шежіре, тұлғалық естеліктер сынды қабаттардың назардан тыс қалғанын сынайды. Бұл – тарихты тек құжатпен емес, жүрекпен жазу қажеттілігін білдіреді.

Мысалдар:

«Біз Кенесарыны жазамыз, бірақ оның батасын ұмыттық. Біз Шоқанды еске аламыз, бірақ оның арманын елемейміз».
 «Тұлғаның есімі – тарихта, бірақ оның ойы – тылсымда. Бізге екеуін де ояту қажет».

🧬 Жаңғыртудың үш деңгейі:

1. Ақпараттық деңгей – дерек пен оқиғаны қалпына келтіру
2. Семантикалық деңгей – тарихи ұғымдардың мән-мағынасын ашу
3. Рухани деңгей – өткенмен қазіргі болмыстың байланысын тірілту

🛡️ Тарихты кім жазады? Жауапкершілік мәселесі

Автор тарихты кім жазады деген сұрақтың билікке емес, рухани мұрагерлікке байланысты болуын талап етеді. Тарих жазу — жеңімпаздың құқығы емес, түсінгеннің жауапкершілігі.

🧭 Мақсат – өткенмен өмір сүру емес, өткен арқылы болашаққа жету

Автор тарихты жаңғырту арқылы тұлғалық таным, ұлттық мінез, имани негізді қалыптастыруға шақырады. Оның пайымдауынша, тарих — өткен өмір емес, рухани бағдар, қазіргі сана үшін қажет жарық нүкте.

🔍 Ерекшеліктер:

• Тарих – метафизикалық жүйе, оны тек дерекпен емес, сезіммен де ұғыну керек
• Жаңғырту – ақпарат жаңарту емес, қасиетті жадты қайта тұтандыру
• Ұлттың рухани кодын тек тарихшы емес, көкірек көзі ояу адам түсіндіре алады
• Шынайы тарих – адам мен Алланың арасындағы тәжірибелік сабақ